عقد معوض
به عقدی گفته می شود که به موجب ماهیت خود ، از دو مورد (
موضوع ) برخوردار است . هر کدام از طرفین در مقابل مالی که پرداخت می کند و
یا تعهدی که عهده دار می شود ، مال یا تعهد دیگری را برای خود تحصیل می
نماید .
عقد غیر موض ( مجانی )
به عقدی می گویند که یک یا چند
نفر در برابر یک یا چند نفر دیگر به کاری تعهد می کردند و یا مالی را
رایگان به غیر تملیک می کنند ؛ بدون آنکه برای فرد یا افراد اخیر التزامی
به وجود آورد .
تفاوت عقد معوض و غیر معوض
به جهت واضح تر شدن دو عبارت عقد معوض و مجانی می بایست به تفاوت های آن اشاره داشت :
قابلیت قراردادهای تجاری عقود معوض
انواع
قراردادها : به معنی آن است که در عقود معوض هر کدام از طرفین عقد به
دنبال کسب نفع بیشتر می باشد . اثرگذاری اشتباه در شخصیت طرف معامله در صحت
و درستی عقد .
مجانی :
اشتباه در فرد طرف معامله خللی در درستی
معامله وارد نمی کند جز در مواردی که شخصیت طرف دلیل اصلی عقد باشد . در
عقود مجانی اشتباه در طرف عقد خلل در درستی عقد وارد کرده و باعث بطلان آن
میگردد . اعمال یک سری محدودیت ها از طرف قانونگذار نسبت به مصالح و منافع
خانواده در عقود مجانی همچون عدم نفوذ وصیت تملیکی زاید بر ثلث . بر همین
اساس وصیت به زیاده بر ثلث ترکه نافذ نبوده جز آنکه به اجازه وراث و در
صورتی که برخی از وراث اجازه دهند ، تنها نسبت به سهم وی نافذ می باشد .
وجود حق حبس در عقود معوض
به
طور مثال در عقد بیع هر کدام از بایع و مشتری می توانند از تقدیم مبیع یا
ثمن اجتناب کرده تا شخص دیگرحاضر به تسلیم گردد جز اینکه مبیع یا ثمن موجل
باشد . در این شرایط هر کدام از مبیع یا ثمن که حال باشد میبایست تسلیم
گردد .
وجود خیار غبن در عقود معوض
غبن به این معنی است که تعادل
ارزش عوضین به شکل فاحش برهم بخورد . این بر هم خوردن تعادل ارزش عوضین که
سبب می گردد مغبون به فسخ معامله اقدام نماید ، صرفا در عقود معوض مصداق
پیدا می کند . شایان ذکر است که تفاوت ارزش دو عوض در عقود معوض ، از معوض
شناختن عقد جلوگیری نمی کند ، جز آنکه عوض به قدری اندک و کم بها باشد که
عرف آن را نادیده بگیرد واحتمالا صوری بودن عقد معوض به وجو آید . مثل فروش
یک ملک به یک شاخه نبات .